Ra ở riêng được chia đất, khi cha mẹ chết có còn được hưởng thừa kế theo quy định của Bộ luật Dân sự năm 2015?

Ra ở riêng được chia đất, khi cha mẹ chết có còn được hưởng thừa kế theo quy định của Bộ luật Dân sự năm 2015?

Cha mẹ tặng cho nhà đất khi con cái ra ở riêng là việc rất phổ biến nhưng trong nhiều trường hợp tiềm ẩn những rủi ro, tranh chấp khi cha, mẹ chết. Một trong số đó là vướng mắc con ra ở riêng được chia đất khi cha mẹ chết có được hưởng thừa kế hay không? Luật sư cho tôi hỏi, pháp luật hiện hành năm 2022 quy định như thế nào về vấn đề này?

Công ty Luật TNHH PT cảm ơn bạn đã tin tưởng và gửi câu hỏi về cho chúng tôi. Chúng tôi xin đưa ra quan điểm tư vấn về vấn đề này của bạn như sau:

Khi con cái ra ở riêng được chia đất, sau đó cha, mẹ chết thì hoàn toàn có thể được hưởng thửa kế nói chung và hưởng thừa kế là nhà đất nói riêng, cụ thể:

1. Cha mẹ tặng quyền sử dụng đất cho con ra ở riêng

Cha mẹ tặng cho quyền sử dụng đất cho con là một dạng tặng cho tài sản, việc tặng cho quyền sử dụng đất được thực hiện theo ý chí của người có quyền sử dụng đất là cha mẹ.

Tặng cho quyền sử dụng đất là sự thỏa thuận giữa các bên, theo đó, bên tặng cho chuyển giao quyền sử dụng đất cùng diện tích thửa đất cho bên được tặng cho mà không yêu cầu đền bù.

Cha mẹ có thể tặng cho cả thửa đất hoặc tách một phần thửa đất để sang tên cho con.

Đồng thời cũng cần nhấn mạnh rằng việc tặng cho quyền sử dụng đất không liên quan, không ảnh hưởng gì tới quyền hưởng thừa kế của người con.

2. Cha mẹ chết con có thể được hưởng thừa kế hay không?

Căn cứ theo Bộ luật Dân sự 2015, cha, mẹ chết con có thể được hưởng thừa kế là quyền sử dụng đất cho dù trước đó đã nhận tặng quyền sử dụng đất từ cha mẹ.

Căn cứ theo quy định tại Điều 609 Bộ luật Dân sự năm 2015 về Quyền thừa kế như sau:

“Điều 609. Quyền thừa kế

Cá nhân có quyền lập di chúc để định đoạt tài sản của mình; để lại tài sản của mình cho người thừa kế theo pháp luật; hưởng di sản theo di chúc hoặc theo pháp luật.

Người thừa kế không là cá nhân có quyền hưởng di sản theo di chúc.”

Theo đó, pháp luật quy định thừa kế là việc chuyển dịch tài sản của người đã chết cho người còn sống, tài sản để lại được gọi là di sản. Thừa kế được chia thành thừa kế theo pháp luật và thừa kế theo di chúc.

 

3. Thừa kế theo di chúc

Thừa kế theo di chúc là việc chuyển dịch tài sản thừa kế của người đã chết cho người còn sống theo sự định đoạt của người đó khi còn sống. Thừa kế theo di chúc được quy định tại chương XXII của Bộ luật Dân sự năm 2015.

Căn cứ theo quy định tại Điều 624 Bộ luật Dân sự năm 2015 về Di chúc như sau:

“Điều 624. Di chúc

Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết.”

Pháp luật quy định Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết.

Theo đó, người để lại di chúc sẽ có toàn quyền quyết định việc để lại tài sản thừa kế cho ai. Người nhận thừa kế trong trường hợp này có thể là người thừa kế theo các hàng thừa kế của người để lại di chúc (có quan hệ vợ/chồng, quan hệ huyết thống) hoặc là bất cứ ai mà người để lại di chúc muốn để lại di sản của mình.

Căn cứ theo quy định tại Điều 630 Bộ luật Dân sự năm 2015 về Di chúc hợp pháp:

“Điều 630. Di chúc hợp pháp

1. Di chúc hợp pháp phải có đủ các điều kiện sau đây:

a) Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép;

b) Nội dung của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của luật.

2. Di chúc của người từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi phải được lập thành văn bản và phải được cha, mẹ hoặc người giám hộ đồng ý về việc lập di chúc.

3. Di chúc của người bị hạn chế về thể chất hoặc của người không biết chữ phải được người làm chứng lập thành văn bản và có công chứng hoặc chứng thực.

4. Di chúc bằng văn bản không có công chứng, chứng thực chỉ được coi là hợp pháp, nếu có đủ các điều kiện được quy định tại khoản 1 Điều này.

5. Di chúc miệng được coi là hợp pháp nếu người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước mặt ít nhất hai người làm chứng và ngay sau khi người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng, người làm chứng ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ. Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng thì di chúc phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền chứng thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng.”

Theo đó, điều kiện để di chúc hợp pháp bao gồm:

– Về nội dung: Không vi phạm điều cấm của Luật, không trái với đạo đức của xã hội.

– Về hình thức: Không trái quy định.

– Về người lập di chúc: Người lập di chúc hay người để lại di sản thừa kế phải minh mẫn, sáng suốt trong khi lập và không bị lừa dối, đe doạ hay cưỡng ép để hoặc không để di sản thừa kế của mình cho người khác.

– Một số yêu cầu về bản di chúc: 

Có thể được lập thành văn bản hoặc là di chúc miệng nếu không thể lập bằng văn bản, tính mạng của người lập di chúc bị đe doạ…; có thể công chứng, chứng thực hoặc không, gồm đầy đủ các nội dung cơ bản, nếu có nhiều trang thì phải đánh số trang và có chữ ký/điểm chỉ của người lập di chúc…

Do đó, có thể khẳng định, di chúc có hiệu lực chỉ phụ thuộc vào ý chí và mong muốn của người để lại di chúc mà không ai có thể can thiếp vào nội dung của di chúc đó ngoài người lập di chúc.

Người thừa kế theo di chúc được hưởng theo đúng nội dung của di chúc: Áp dụng khi cha, mẹ có di chúc hợp pháp, nội dung của di chúc ghi rõ quyền hưởng thừa kế của con thì hưởng thừa kế theo đúng nội dung của di chúc, trừ trường hợp hưởng thừa kế theo di chúc nhưng không được hưởng như đúng nội dung của di chúc.

Đồng thời cũng có thể không được hưởng thừa kế nếu cha, mẹ lập di chúc cho người khác hưởng di sản.

Người thừa kế theo di chúc được hưởng thừa kế theo di chúc nhưng không được hưởng như đúng nội dung của di chúc nếu có người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc.

Căn cứ theo Điều 644 Bộ luật Dân sự 2015 quy định rõ về vấn đề này như sau:

“1. Những người sau đây vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật nếu di sản được chia theo pháp luật, trong trường hợp họ không được người lập di chúc cho hưởng di sản hoặc chỉ cho hưởng phần di sản ít hơn hai phần ba suất đó:

a) Con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng;

b) Con thành niên mà không có khả năng lao động.

2. Quy định tại khoản 1 Điều này không áp dụng đối với người từ chối nhận di sản theo quy định tại Điều 620 hoặc họ là những người không có quyền hưởng di sản theo quy định tại khoản 1 Điều 621 của Bộ luật này.”.

Trong đó, Điều 620 quy định về Từ chối nhận di sản như sau:

“Điều 620. Từ chối nhận di sản

1. Người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản, trừ trường hợp việc từ chối nhằm trốn tránh việc thực hiện nghĩa vụ tài sản của mình đối với người khác.
2. Việc từ chối nhận di sản phải được lập thành văn bản và gửi đến người quản lý di sản, những người thừa kế khác, người được giao nhiệm vụ phân chia di sản để biết.
3. Việc từ chối nhận di sản phải được thể hiện trước thời điểm phân chia di sản.”

Điều 620 quy định về Người không được quyền hưởng di sản như sau:

“Điều 621. Người không được quyền hưởng di sản

1. Những người sau đây không được quyền hưởng di sản:

a) Người bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe hoặc về hành vi ngược đãi nghiêm trọng, hành hạ người để lại di sản, xâm phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm của người đó;

b) Người vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ nuôi dưỡng người để lại di sản;

c) Người bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng người thừa kế khác nhằm hưởng một phần hoặc toàn bộ phần di sản mà người thừa kế đó có quyền hưởng;

d) Người có hành vi lừa dối, cưỡng ép hoặc ngăn cản người để lại di sản trong việc lập di chúc; giả mạo di chúc, sửa chữa di chúc, hủy di chúc, che giấu di chúc nhằm hưởng một phần hoặc toàn bộ di sản trái với ý chí của người để lại di sản.

2. Những người quy định tại khoản 1 Điều này vẫn được hưởng di sản, nếu người để lại di sản đã biết hành vi của những người đó, nhưng vẫn cho họ hưởng di sản theo di chúc.”

 

Theo quy định trên, con vẫn được hưởng nếu cha, mẹ cho hưởng thừa kế theo di chúc. Tuy nhiên, phần di sản mà con được hưởng không theo đúng nội dung của di chúc (không theo đúng ý chí của người lập di chúc) nếu có người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc.

Ví dụ: Anh A khi ra ở riêng được cha mẹ tặng cho 01 thửa đất làm nhà, sau đó cha chết và có lập di chúc để lại toàn bộ di sản nói chung và nhà đất nói riêng (tổng trị giá 1,8 tỷ đồng) cho A nhưng không để cho vợ (ông bà nội của A đã chết, hàng thừa kế thứ nhất chỉ còn A và mẹ).

Trường hợp này A vẫn hưởng thừa kế theo di chúc nhưng phần di sản phải xác định lại, cụ thể.

Bước 1. Xác định suất thừa kế theo pháp luật

Suất thừa kế theo pháp luật = 1,8 tỷ đồng/2 = 900 triệu đồng.

Bước 2. Xác định phần di sản mà A và mẹ A được hưởng

Phần di sản của mẹ anh A được hưởng = 2/3 suất di sản thừa kế theo pháp luật, nghĩa là 600 triệu đồng.

Phần di sản anh A được hưởng là 1,3 tỷ đồng.

Không có tên trong di chúc nhưng vẫn được hưởng di sản nếu thuộc trường hợp người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc theo Điều 644 Bộ luật Dân sự 2015

4. Thừa kế theo pháp luật

Căn cứ theo Điều 650 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về Những trường hợp thừa kế theo pháp luật:

“Điều 650. Những trường hợp thừa kế theo pháp luật

1. Thừa kế theo pháp luật được áp dụng trong trường hợp sau đây:

a) Không có di chúc;

b) Di chúc không hợp pháp;

c) Những người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; cơ quan, tổ chức được hưởng thừa kế theo di chúc không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế;

d) Những người được chỉ định làm người thừa kế theo di chúc mà không có quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.

2. Thừa kế theo pháp luật cũng được áp dụng đối với các phần di sản sau đây:

a) Phần di sản không được định đoạt trong di chúc;

b) Phần di sản có liên quan đến phần của di chúc không có hiệu lực pháp luật;

c) Phần di sản có liên quan đến người được thừa kế theo di chúc nhưng họ không có quyền hưởng di sản, từ chối nhận di sản, chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; liên quan đến cơ quan, tổ chức được hưởng di sản theo di chúc, nhưng không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế.”

Di sản được phân chia theo pháp luật sẽ được chia cho những người thừa kế cùng hàng tại Điều 651 Bộ luật Dân sự năm 2015:

“Điều 651. Người thừa kế theo pháp luật

1. Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:

a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;

b) Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;

c) Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.”

Những người cùng hàng thì hưởng phần di sản bằng nhau và chỉ khi hàng thừa kế thứ nhất không còn ai được hưởng di sản thì hàng thứ hai mới được hưởng.

Theo đó, mặc dù con cái đã nhận tặng cho quyền sử dụng đất từ cha mẹ nhưng khi cha, mẹ chết thì vẫn có quyền hưởng di sản thừa kế theo pháp luật.

Có thể thấy rất nhiều trường hợp hưởng thừa kế theo pháp luật. Đồng thời cũng cần nhấn mạnh rằng việc hưởng thừa kế theo pháp luật phải đáp ứng đủ các điều kiện đó là:

Thuộc diện thừa kế: Cá nhân phải có quan hệ hôn nhân, huyết thống, nuôi dưỡng (con nuôi, cha nuôi, mẹ nuôi,..) với người chết.

Thuộc hàng thừa kế: Có 03 hàng thừa kế; cùng hàng thừa kế có quyền hưởng di sản bằng nhau; những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.

5. Kết luận:

Tóm lại, con ra ở riêng đã được chia đất khi cha mẹ chết vẫn có thể được hưởng thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật hoặc vừa theo di chúc vừa theo pháp luật. Chính vì không nắm rõ hoặc không lường trước được trường hợp này nên thực tế rất nhiều tranh chấp xảy ra khi cha, mẹ chết, cụ thể:

Nhà có nhiều con và khi con cái lấy vợ, gả chồng cha mẹ tặng cho đất cho người ra ở riêng nhưng không lập di chúc để phần còn lại cho người con ở với mình. Nếu cha, mẹ không lập di chúc và những người con ra ở riêng không từ chối nhận di sản sẽ gây thiệt thòi rất lớn cho người ở với cha mẹ.

Trên đây là nội dung tư vấn về vấn đề của bạn theo quy định của pháp luật hiện hành. Nếu bạn đọc có vướng mắc gì về lĩnh vực dân sự hay các lĩnh vực khác cần tư vấn, hỗ trợ, hãy liên hệ với chúng tôi.

Mọi nhu cầu xin liên hệ trực tiếp với chúng tôi theo địa chỉ: Công ty Luật TNHH PT, phòng 906, tòa nhà CT4-1, KĐT Mễ Trì, Nam Từ Liêm, Hà Nội.

Hotline: 0888181120